4 nhà khoa học đoạt giải thưởng 3 triệu USD tại VinFuture 2025 nhờ phát triển vaccine phòng ung thư
Tối 5/12, tại Hà Nội, Quỹ VinFuture công bố các chủ nhân Giải thưởng VinFuture 2025, khép lại mùa giải có số lượng đề cử kỷ lục với 1.705 hồ sơ đến từ các nhà khoa học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ trên toàn cầu.
Giải thưởng Chính trị giá 3 triệu USD được trao cho 4 nhà khoa học Hoa Kỳ gồm TS. Douglas R. Lowy, TS. John T. Schiller, TS. Aimeé R. Kreimer và GS. Maura L. Gillison vì những khám phá then chốt dẫn tới sự ra đời của vaccine HPV. Đây được xem là bước tiến mang tính đột phá trong phòng ngừa ung thư do virus papilloma người gây ra.
Nghiên cứu nền tảng của TS. Lowy và TS. Schiller về protein capsid của HPV đã mở đường cho việc phát triển các loại vaccine hiệu quả cao, giúp ngăn ngừa hàng triệu ca ung thư cổ tử cung, đặc biệt tại các nước thu nhập trung bình và thấp. Từ đó, phác đồ tiêm một liều do TS. Kreimer đề xuất, hiện được WHO khuyến nghị, làm tăng đáng kể khả năng tiếp cận vaccine cho cộng đồng.
Trong khi đó, các nghiên cứu dịch tễ học của GS. Gillison và TS. Kreimer đã xác định mối liên quan giữa HPV và ung thư vùng đầu, cổ, giúp mở rộng phạm vi phòng bệnh bằng vaccine. Thành tựu chung của nhóm các nhà khoa học không chỉ tạo ra bước ngoặt trong y học dự phòng mà còn được dự báo tiếp tục cứu sống hàng triệu người trong nhiều thập kỷ tới.
4 nhà khoa học đoạt Giải Chính tại VinFuture 2025 nhờ phát triển vaccine phòng ung thư HPV
Ngoài Giải thưởng Chính, VinFuture 2025 còn trao ba Giải Đặc biệt, mỗi giải trị giá 500.000 USD. Trong đó, giải dành cho nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển vinh danh GS. María Esperanza Martínez-Romero (Mexico) nhờ những đóng góp quan trọng trong nghiên cứu sinh thái vi sinh vật và cơ chế cố định nitơ cộng sinh, yếu tố then chốt cho nông nghiệp bền vững. Bà là người phát hiện, mô tả nhiều loài Rhizobium mới, mở ra hướng nghiên cứu sâu về mối quan hệ cây trồng, vi sinh trong bối cảnh biến đổi khí hậu và hạn chế nguồn lực.
Giải dành cho nhà khoa học nữ được trao cho GS. Mary-Claire King (Hoa Kỳ), người phát hiện gen BRCA1 liên quan đến nguy cơ ung thư vú và buồng trứng. Công trình của bà, được thực hiện từ năm 1990 khi bộ gen người còn chưa được giải mã, được đánh giá là dấu mốc lịch sử, đặt nền móng cho tầm soát và điều trị ung thư dựa trên hồ sơ di truyền.
Giải dành cho nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới thuộc về nhóm gồm GS. Venkatesan Sundaresan (Hoa Kỳ), GS. Raphaël Mercier (Đức), TS. Emmanuel Guiderdoni (Pháp), TS. Imtiyaz Khanday (Hoa Kỳ) và TS. Delphine Mieulet (Pháp). Nhóm đã tạo ra hạt giống lúa lai có khả năng tự nhân giống mà vẫn giữ nguyên đặc tính ưu việt của cây mẹ, bước tiến được xem là mang tính cách mạng trong nông nghiệp. Thành tựu này giúp giảm chi phí hạt giống, tăng năng suất và có ý nghĩa chiến lược đối với an ninh lương thực toàn cầu.
Những công trình được vinh danh năm nay tiếp tục khẳng định chủ đề “Cùng vươn mình – Cùng thịnh vượng”, nhấn mạnh sức mạnh của hợp tác khoa học xuyên biên giới trong giải quyết các thách thức toàn cầu.